Cây dứa thơm tên khoa học là Pandanus amaryllifolius Roxb. (P. odorus Ridl.), thuộc họ Dứa dại (Pandanaceae). Người miền Bắc gọi là Dứa thơm, Lá Dứa, Lá Thơm, Lá Nếp, Cây Cơm Nếp. Ở miền Nam, người ta cũng gọi Dứa là Thơm, Khóm là loại cây cho quả có nhiều mắt, có vị chua, ngọt… và chỉ dùng quả thôi chứ không dùng lá; vì vậy không nên lẫn lộn giữa 2 loại cây này.
Cây Dứa thơm người ta trồng chỉ để lấy lá, cây mọc thành bụi, lùm cao đến 1m, thân rộng 1-3cm, chia nhánh. Lá có mùi thơm nếp hương, không lông, xếp hình máng xối, dài 30-50cm, rộng 3-4cm, mép không gai, Lá cây lá dứa hình dài, hẹp và thẳng như lưỡi gươm tụm lại ở gốc như nan quạt mặt dưới màu nhạt, mặt trên láng. Không thấy có hoa.
Lá Dứa thơm khá lành, không gây độc hại cho sức khỏe con người vì vậy từ lâu cây được dùng nhiều trên các lĩnh vực công nghiệp, ẩm thực… Các nhà khoa học đã xác định được một số thành phần dễ bay hơi của cây dứa thơm chủ yếu là 3-metyl-2(5H)-furanon (83,82%); 2-axetyl-1-pyrrolin (3,15%) là chất gây mùi thơm nếp đặc trưng. Lá dứa được dùng ở dạng tươi hoặc đông lạnh.
Thông thường, trong ẩm thực dân gian, khi nấu chè, làm kem, gói bánh… đều cho vài lá dứa thơm vào nồi làm thức ăn có mùi thơm hấp dẫn hơn. Có nơi, người ta giã nát, hoặc xay nhuyễn lá dứa, vắt lấy nước cốt, trộn chung với gạo nếp, dùng để gói bánh, làm xi rô, tạo màu và mùi hương cho bánh… Bánh gói theo kiểu này khi chín, vỏ bánh sẽ có màu xanh đẹp, hương thơm khá hấp dẫn với người ăn. Không chỉ người Việt mới có thói quen dùng lá dứa nấu ăn mà các cư dân châu Á cũng có nhiều món ăn truyền thống có dùng lá dứa thơm. Những năm gần đây, trà sâm dứa rất được ưa chuộng. Có người còn bỏ lá dứa thơm vào nồi nước xông giải cảm cho thơm. Dân gian cũng dùng phối hợp với một số vị thuốc có hương thơm khác, nấu nước xông, giúp các bà mẹ mới sinh con thêm sức khỏe và có da hồng hào.
MỘT SỐ KINH NGHIỆM DÂN GIAN THƯỜNG DÙNG LÁ DỨA
- Trị gầu trên da đầu: Dùng 7 lá dứa rửa sạch rồi giã nát. Thêm vào nửa chén nước, khuấy đều, vắt nước cốt. Thoa vào da đầu, để khô, sau một giờ thì thoa thêm một lần nữa. Sau đó gội đầu bằng nước sạch. Làm mỗi ngày như vậy cho đến khi sạch gàu.
- Bệnh thấp khớp: Đun nóng khoảng nửa chén dầu dừa ở lửa nhỏ. Khi dầu dừa nóng thì bắc chảo ra khỏi bếp và bỏ khoảng 3 lá dứa (đã rửa sạch và cắt mỏng) vào dầu dừa. Khuấy đều cho đến khi nguội rồi dùng để thoa vào những vùng sưng khớp, đau khớp.
- Trị suy nhược thần kinh, hay mệt mỏi, khó ngủ: Dùng 3 lá dứa (30g) rửa sạch và cắt nhỏ. Nấu với 3 ly nước (600ml) còn 2 chén. Chia làm 2 lần, uống vào buổi sáng và buổi trưa.
- Đuổi gián: Nếu không muốn dùng các sản phẩm diệt gián thương mại có nhiều hóa chất độc hại, có thể dùng lá dứa, cắt thành từng đoạn 5cm, bỏ vào rổ rồi đặt ở nhà bếp hoặc những nơi gián thường lai vãng. Khi lá dứa hết mùi thơm thì thay lá dứa khác…
Gần đây, đã thấy xuất hiện những thông tin dùng lá Dứa thơm để điều trị tiểu đường với một số kết quả nhất định.
Cách dùng lá Dứa trị tiểu đường như sau: Mỗi lần nấu chừng 10 lá Dứa, cắt nhỏ ra, nấu với 2.5 lít nước, còn lại chừng 2 lít là có thể dùng được. Với 2 lít nước lá Dứa này uống hết trong 1 ngày. Uống trước mỗi bữa ăn chừng 20 phút. Nếu 1 ngày ăn 3 lần thì mỗi lần uống 0.7 lít nước lá Dứa.
Một số lưu ý khi dùng lá Dứa trong điều trị tiểu đường:
– Nên uống Lá Dứa đã phơi khô nhưng còn thấy màu hơi xanh.
– Uống từ 1 đến 3 tuần lễ mới bắt đầu có kết quả.
(Giảm thuốc Tây từ ngày đầu tới ngày thứ 3 thì bỏ hẳn thuốc Tây).
Nếu không có kết quả tốt thì ngưng uống. Nếu thấy kết quả tốt thì tiếp tục uống dài dài. Hai ngày đo đường huyết 1 lần. Về sau thì đo mỗi tuần 1 lần.
Nếu thấy lượng đường xuống nhưng chưa đạt yêu cầu thì tăng lượng lá Dứa lên.
Nếu không có kết quả tốt trong 3 hay 4 tuần thì ngừng uống.
Đây là một kinh nghiệm dân gian, chưa được các nhà khoa học và chuyên môn lên tiếng, tuy nhiên dù bất cứ loại hình thức thuốc nào (Đông y, Tây y…) đều cần có yếu tố đáp ứng của người bệnh. Vì cũng một loại thuốc nhưng đối với cơ thể A có thể hợp nhưng đối với cơ thể B có thể không phù hợp (không mang lại hiệu quả…). Vì vậy, cần thăm dò từng bước trong quá trình sử dụng. Chúng tôi đề nghị khi dùng, quý vị nên dùng từ liều thấp tăng lên dần, đồng thời theo dõi kết quả thường xuyên. Nếu thấy không có hiệu quả hoặc có sự thay đổi nhất định nào đó thì không nên tiếp tục mà nên chuyển sang dùng loại khác thích hợp với cơ thể và bệnh chứng đó hơn.
Rất may là vị thuốc lá Dứa, xét về cơ bản, không thấy có độc tính, cho nên nếu uống không có kết quả trong điều trị tiểu đường, cũng không gây tổn hại các cơ quan tạng phủ bên trong cơ thể. Nếu có kết quả, đó là điều mừng vì có thể tận dụng được vị thuốc tương đối có sẵn mà giá cả có thể nói là “siêu rẻ”, không có tác phụ đáng kể so với các loại thuốc khác.
